Stefanka to prawdziwa perełka wśród tradycyjnych polskich wypieków. To ciasto, które budzi nostalgiczne wspomnienia z dzieciństwa, gdy aromat czekolady i wanilii wypełniał każdy zakątek domu. Znana również jako placek królewski, stefanka zachwyca puszystym biszkoptem przełożonym aksamitną masą z kaszy manny, która nadaje całości niepowtarzalnej, delikatnej konsystencji. To doskonały wybór na niedzielne popołudnie, rodzinne uroczystości czy zwyczajny moment, gdy pragniemy czegoś słodkiego, a jednocześnie lekkiego. Ten klasyczny przepis, przekazywany z pokolenia na pokolenie, nigdy nie traci na popularności, a jego wykonanie jest znacznie prostsze, niż mogłoby się wydawać. Przygotujmy się więc na kulinarną podróż do krainy smaków naszego dzieciństwa!
Składniki na tradycyjną stefankę z kaszą manną
Podstawą udanej stefanki są starannie dobrane składniki. Warto zainwestować w produkty najwyższej jakości, szczególnie masło i czekoladę, które nadają ciastu charakterystycznego, głębokiego smaku i decydują o jego wyjątkowym charakterze.
Składniki na biszkopt:
- 6 jajek (w temperaturze pokojowej)
- 180 g cukru
- 150 g mąki pszennej
- 30 g kakao
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
- szczypta soli
Składniki na masę grysikową:
- 1 litr mleka
- 150 g kaszy manny
- 200 g masła (w temperaturze pokojowej)
- 200 g cukru pudru
- 2 łyżeczki ekstraktu waniliowego
- szczypta soli
Składniki na polewę czekoladową:
- 100 g gorzkiej czekolady (min. 70% kakao)
- 50 g masła
- 2 łyżki mleka
Wskazówka kulinarna: Jajka koniecznie powinny osiągnąć temperaturę pokojową – wyjmij je z lodówki około 2 godziny przed przygotowaniem ciasta. Ten prosty krok sprawi, że biszkopt będzie znacznie bardziej puszysty i wyrośnie lepiej, zapewniając idealną bazę dla całego ciasta.
Przygotowanie puszystego biszkoptu do stefanki
Biszkopt stanowi fundament doskonałej stefanki. Powinien być jednocześnie puszysty i wilgotny, tworząc idealną bazę dla kremowej masy grysikowej. Oto jak krok po kroku przygotować perfekcyjny biszkopt:
- Rozgrzej piekarnik do temperatury 180°C (grzanie góra-dół).
- Formę o wymiarach około 24×24 cm dokładnie wyłóż papierem do pieczenia.
- Oddziel białka od żółtek. Do miski z białkami dodaj szczyptę soli.
- Ubij białka na sztywną pianę, stopniowo dodając połowę przewidzianej ilości cukru pod koniec ubijania.
- W osobnej misce ubij żółtka z pozostałą częścią cukru na jasną, puszystą masę (około 5 minut), aż podwoją swoją objętość.
- Przesiej mąkę, kakao i proszek do pieczenia do trzeciej miski i dokładnie wymieszaj.
- Delikatnie połącz masę żółtkową z ubitymi białkami, używając szpatułki i wykonując ruchy z dołu do góry, aby zachować puszystość piany.
- Stopniowo dodawaj przesiane suche składniki, cały czas delikatnie mieszając ruchami folującymi.
- Przelej ciasto do przygotowanej formy i ostrożnie wyrównaj powierzchnię.
- Piecz przez około 30-35 minut lub do momentu, gdy patyczek wbity w środek wyjdzie suchy.
- Wyjmij biszkopt z piekarnika i pozostaw do całkowitego ostygnięcia na kratce.
Wskazówka kulinarna: Nie otwieraj piekarnika przed upływem 25 minut pieczenia. Nagłe zmiany temperatury mogą spowodować opadnięcie ciasta, co zrujnuje teksturę biszkoptu. Cierpliwość to klucz do sukcesu!
Przygotowanie aksamitnej masy z kaszy manny
Masa grysikowa to prawdziwe serce stefanki, nadające ciastu niepowtarzalny charakter i konsystencję. Jej właściwe przygotowanie decyduje o końcowym sukcesie całego wypieku. Oto jak przygotować idealną masę krok po kroku:
- W średnim garnku z grubym dnem zagotuj mleko ze szczyptą soli.
- Gdy mleko zacznie się gotować, zmniejsz ogień i powoli, cienkim strumieniem wsypuj kaszę mannę, energicznie mieszając trzepaczką, aby zapobiec powstawaniu grudek.
- Gotuj na małym ogniu przez około 5-7 minut, nieustannie mieszając, aż masa wyraźnie zgęstnieje i zacznie odchodzić od ścianek garnka.
- Zdejmij z ognia i pozostaw do całkowitego ostygnięcia, przykrywając folią spożywczą bezpośrednio na powierzchni masy (to kluczowy krok zapobiegający utworzeniu się niepożądanej „skórki”).
- W osobnej misce ubij miękkie masło z cukrem pudrem na jasną, puszystą masę (około 5-7 minut), aż stanie się prawie biała.
- Dodaj ekstrakt waniliowy i ubijaj jeszcze przez minutę, aby aromat równomiernie się rozprowadził.
- Gdy masa grysikowa całkowicie ostygnie, dodawaj ją stopniowo, po łyżce, do masy maślanej, cały czas miksując na niskich obrotach.
- Kontynuuj miksowanie, aż uzyskasz gładką, jednolitą i aksamitną masę bez żadnych grudek.
Wskazówka kulinarna: Jeśli masa wydaje się zbyt rzadka, schłodź ją przez 15-20 minut w lodówce. Pamiętaj jednak, aby przed nałożeniem na biszkopt ponownie ją delikatnie przemieszać, by zachowała idealnie kremową konsystencję. Temperatura składników ma ogromne znaczenie dla końcowej tekstury masy.
Składanie i dekorowanie ciasta stefanka
Teraz nadszedł czas, aby połączyć wszystkie starannie przygotowane elementy w jedno harmonijne, pyszne ciasto:
- Całkowicie ostudzone ciasto biszkoptowe przekrój poziomo na dwie równe części, używając długiego, ostrego noża lub specjalnej struny do krojenia ciast.
- Na dolną część ciasta nałóż równomiernie całą przygotowaną masę grysikową, rozprowadzając ją aż do samych brzegów.
- Delikatnie przykryj drugą częścią biszkoptu, lekko dociskając, aby masa dobrze przylegała do obu warstw.
- Wstaw ciasto do lodówki na minimum 2 godziny (a najlepiej na całą noc), aby masa dobrze się ustabilizowała i nabrała odpowiedniej konsystencji.
Przygotowanie polewy czekoladowej:
- W kąpieli wodnej (miska ustawiona nad garnkiem z gotującą się wodą) rozpuść czekoladę wraz z masłem i mlekiem, delikatnie mieszając do uzyskania jedwabistej, gładkiej konsystencji.
- Zdejmij z ognia i pozostaw do lekkiego przestudzenia (polewa powinna być płynna, ale nie gorąca, aby nie rozpuściła masy grysikowej).
- Wyjmij schłodzone ciasto z lodówki i równomiernie polej je przygotowaną polewą czekoladową, rozprowadzając ją po całej powierzchni.
- Odłóż ciasto z powrotem do lodówki na około 30 minut, aby polewa całkowicie zastygła.
- Przed podaniem pokrój stefankę na równe, eleganckie kawałki ostrym nożem (najlepiej maczanym w gorącej wodzie i wycieranym po każdym cięciu).
Wskazówka kulinarna: Aby uzyskać idealnie równe kawałki jak z profesjonalnej cukierni, przed krojeniem delikatnie zaznacz linie cięcia na zastygniętej polewie. Możesz również użyć linijki jako prowadnicy lub naciągnąć nitkę dentystyczną, która zapewni idealne, czyste cięcie bez uszkodzenia delikatnej struktury ciasta.
Wartości odżywcze i warianty stefanki
Tradycyjna stefanka to ciasto bogate w węglowodany i tłuszcze, które dostarczają energii. Warto jednak pamiętać, że to przede wszystkim deser na specjalne okazje. Porcja (około 100g) zawiera:
- Kalorie: około 350-400 kcal
- Białko: 5-7g
- Węglowodany: 45-50g
- Tłuszcze: 18-20g
Popularne warianty stefanki:
- Stefanka z herbatnikami – zamiast biszkoptu używa się warstw herbatników nasączonych kawą lub mlekiem, co tworzy ciekawą alternatywę dla klasycznej wersji
- Stefanka z dodatkiem owoców – do masy grysikowej można dodać drobno pokrojone owoce, np. maliny czy wiśnie, które wprowadzą orzeźwiający, kwaskowaty akcent
- Stefanka bezglutenowa – z wykorzystaniem mieszanki mąk bezglutenowych zamiast pszennej, co pozwala cieszyć się tym przysmakiem osobom z celiakią
- Stefanka z dodatkiem alkoholu – biszkopt można delikatnie nasączyć ponczem z dodatkiem rumu lub amaretto, co nada ciastu bardziej wyrafinowany charakter
Wskazówka kulinarna: Stefanka osiąga pełnię smaku dopiero po 24 godzinach od przygotowania, gdy wszystkie aromaty zdążą się przeniknąć. To jedno z tych niezwykłych ciast, które z każdym dniem staje się coraz smaczniejsze (do 3-4 dni przechowywania w lodówce). Cierpliwość zostanie nagrodzona wyjątkowym doznaniem smakowym!
Przechowywanie i serwowanie stefanki
Odpowiednie przechowywanie to klucz do zachowania świeżości i wyjątkowego smaku stefanki przez dłuższy czas:
- Przechowuj ciasto w szczelnie zamkniętym pojemniku w lodówce do 5 dni, chroniąc je przed wysychaniem i absorbowaniem zapachów z lodówki.
- Stefankę można również zamrozić (najlepiej bez polewy) na okres do 1 miesiąca. Po rozmrożeniu w lodówce należy dodać świeżą polewę, aby odzyskała swój pierwotny blask.
- Przed podaniem warto wyjąć ciasto z lodówki na około 15-20 minut, aby nabrało temperatury pokojowej – wtedy smakuje najlepiej i wszystkie niuanse smakowe są wyraźnie wyczuwalne.
- Stefankę tradycyjnie podaje się z filiżanką aromatycznej kawy lub herbaty, które doskonale równoważą jej słodycz.
Stefanka to znacznie więcej niż tylko ciasto – to most łączący pokolenia. Jej przygotowanie może stać się wyjątkowym rodzinnym rytuałem, podczas którego babcie przekazują swoje kulinarne sekrety wnuczkom, a wspólne degustowanie gotowego wypieku tworzy niezapomniane wspomnienia, które przetrwają lata. Ten tradycyjny przepis na ciasto z kaszą manną to nie tylko kulinarna przygoda, ale także sentymentalna podróż do korzeni polskiej tradycji cukierniczej, która wciąż zachwyca swoją prostotą i wyrafinowanym smakiem.